ویژه نامه روز جهانی قدس – حسینیه بنی فاطمه اصفهان

چهره یهود در قرآن ملت قهرمان و مسلمان فلسطین، هرگز جنایت‏ها و اهانت‏هاى گروهى یهودى جنایت پیشه را فراموش نخواهند کرد. انواع تجاوزات، نیرنگ‏ها، توطئه‏ها و کشتارهاى جمعى و آوارگى و بى‏خانمانى، حاصل عملکرد یهودهاى صهیونیستى است که بیش از نیم قرن است، بخشى از سرزمین‏هاى اسلامى را اشغال و تحت‏سلطه خود در آورده‏اند.

در این نوشتار، قصد شمارش عملکرد شرم‏آور صهیونیست‏ها را نداریم، چرا که اینان بى‏مهابا، هرگونه جنایتى را در مقابل چشم جهانیان انجام مى‏دهند و کسى هم متاسفانه عمل آنان را تقبیح نمى‏کند.

در این مقال سعى شده است ابتدا چهره یهود در قرآن را به تصویر کشیده و سپس، با چشم‏اندازى تاریخى به ساکنان اصلى بیت المقدس، عملکرد مسلمانان در بیت المقدس و تقسیم یهود به مذهبى و غیر مذهبى، نیم نگاهى نیز به مذاکرات سازش داشته باشیم.

یهودیان را «عبرانى‏» و «عبرى‏» گفته‏اند که این وجه تسمیه، ماخوذ از کلمه «عبر» یعنى عبور ابراهیم، جد بزرگشان، از «نهر فرات‏» مى‏باشد. همچنین ایشان را اسرائیلى و بنى اسرائیل خوانده‏اند، این نامگذارى به «اسرائیل‏» پیامبر خدا، یعنى حضرت یعقوب مى‏رسد. اسرائیل مرکب از دو کلمه عبرى (اسرا) به معنى بنده و(ئیل) به معنى خدا مى‏باشد که روى هم به معنى عبدالله یعنى بنده خداست. (۱)

یهود بنده خدا یا عبد دنیا؟ در طول تاریخ بشر، مردمى در پول دوستى و جمع‏آورى مال همچون قوم یهود دیده نشده است. قوم یهود براى رسیدن به این مقصود، تمام راه‏هاى مشروع و غیر مشروع را پیموده‏اند، این مساله، به نظر مى‏رسد که به طرز عقیده یهود که خود را ملت‏برگزیده خدا مى‏پندارند، ارتباط داشته باشد; زیرا معتقدند باید بر جهان استیلاء یابند و مال و ثروت، ابزار مهمى براى رسیدن به این هدف و مقصود است. یهودى‏ها هم اکنون نیز، سکان دولت‏هاى بزرگى را به وسیله ثروت‏هایى که اندوخته‏اند در دست دارند و با تحرک اقتصادى خود بر سیاستمداران تاثیر مستقیم مى‏گذارند; در آمریکا که بزرگ‏ترین کشور سرمایه‏دارى جهان است و در شمارى از کشورهاى اروپایى، گروه‏هاى نفوذ یهودى فعال ما یشاء مى‏باشند.

علت اصلى تفکر مادى یهود، عدم اعتقاد آنان به معاد است، قرآن کریم در این مورد مى‏فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لا تتولوا قوما غضب الله علیهم قد یئسوا من الاخره کما یئس الکفار من اصحاب القبور» (۲) ; با یهودیان که سزاوار خشم و غضب پروردگار شده‏اند، معاشرت و دوستى نکنید و آنان را یارى ننمایید، زیرا ایشان امید و آرزوهایشان از ثواب عالم آخرت، به علت انکار آن قطع شده است. و نیز مى‏فرماید: «و لتجدنهم احرص الناس على حیوه و من الذین اشرکوا یود احدهم لو یعمر الف سنه و ما هو بمزحزحه من العذاب ان یعمر و الله بصیر بما یعملون‏» (۳) ; یهود حریص‏ترین مردم به زندگى و دنیاطلبى هستند و از اینکه دنیاطلب محض هستند، حریص‏تر از مشرکین خواهند بود. آن‏ها به جهان آخرت اعتقادى ندارند و هر یک از آنان مى‏خواهد که عمرى طولانى نزدیک به هزار سال داشته باشد. ولى بر فرض اینکه چنین آرزویى تحقق یابد، هرگز از عذاب دردناک پروردگار و کیفر اعمالشان رهایى نخواهند یافت.

بر اساس همین دنیاطلبى است که امروز صهیونیزم سیاسى تحت اشراف آمریکا نیرنگ «صلح خاورمیانه‏» را علم کرده و در صدد است‏با دادن امتیازات ناچیز، پیمان‏هاى اقتصادى کلانى با کشورهاى منطقه امضاء و ثروت‏هاى بى‏کران خاورمیانه را تحت نفوذ و سلطه خود در آورد.

یهودیان به سبب حرص و ولع دنیایى، از سوى خداوند مجازات شده و غذاهایى که قبلا براى ایشان حلال بود را خداوند حرام گردانید، چنان که مى‏فرماید: «فبظلم من الذین هادوا حرمنا علیهم طیبات احلت لهم و بصدهم عن سبیل الله کثیرا. و اخذهم الربوا و قد نهوا عنه و اکلهم اموال الناس بالباطل و اعتدنا للکافرین منهم عذابا الیما»; این یهودیان در اثر ارتکاب ستم‏ها و مفاسد، استحقاق آن را یافتند که خداوند پاکیزه‏هایى را که قبلا برایشان و بر پیشینیانشان حلال بود براى مجازات بر آنان حرام گرداند. خوردن مال مردم از راه حرام، مانند رشوه‏خوارى تقلب در داد و ستد، کم‏فروشى و احتکار و از همه مهم‏تر رباخوارى را مباح مى‏دانستند (۴) .

یهود تنها جماعتى است که نظام مالى و اقتصادى جدید را بر اساس رباخوارى بنیان‏گذارى نموده است، چنان که خاندان «روچیلد» یهودى که در قرن گذشته مى‏زیسته‏اند و در اروپا و آمریکا پراکنده شده بودند، همان کسانى هستند که نظام اقتصادى جهان را بر پایه رباخوارى بنیان نهادند و اغلب یهودیانى که در مراکز اقتصادى دنیا وجود دارند، از راه معاملات ربوى داد و ستد مى‏کنند و بدین وسیله به دولت‏ها وام مى‏دهند، آن گاه سیاست‏خویش را نیز به دولت‏هاى وام گیرنده تحمیل مى‏نمایند.

۱- پیشینه بیت المقدس
الف) ساکنان اولیه بیت المقدس حدود پنج هزار سال پیش گروهى از «یبوسى‏ها» همراه قبایل دیگر کنعانى از جزیره العرب به سرزمین فلسطین کوچ کرده و به رهبرى «ملیک صادق‏» در گوشه‏اى از آن سرزمین شهرى به نام «یبوس‏» بنا نهادند. سلطان آن مردم، مردى صلح‏طلب بود و براى عمران و آبادانى آنجا تلاش مى‏کرد، از این رو، مردم آن جا به خاطر اینکه سلطانشان صلح دوست‏بود، نام یبوس را تغییر داده و آن را «اورسالم‏» یعنى شهر سالم و دوستدار صلح نام نهادند.

اورسالم که در زبان عبرى اورشالم خوانده شد، هفده بار مورد محاصره قرار گرفت، چندین بار با خاک یکسان شد و مردم آن از دم تیغ گذشتند. پیش از میلاد مسیح «پمبیوس‏» سردار رومى اورسالم را فتح کرد و آن جا را به ویرانه‏اى مبدل نمود. در سال ۷۰۰ م هم «طیطوس‏» چنان آن جا را در هم کوبید و ویران ساخت که از اورسالم فقط تل خاکسترى باقى ماند. در سال ۶۱۴ میلادى ایرانى‏ها به اورسالم که نام «ایلیا» به خود گرفته بود حمله کرده و همه معابد و کلیساهاى آن را ویران کردند، ولى رومى‏ها به رهبرى «هرقل‏» آن جا را از تصرف ایرانى‏ها خارج کردند.

به طور کلى، مى‏توان گفت این شهر پانزده قرن در دست‏یبوسى‏ها یعنى کنعانیانى قرار داشت که از جزیره العرب آمده و پایه‏گذار اصلى آن بودند; سپس چهار قرن در ست‏بنى‏اسرائیل و چند قرن در دست ایرانى‏ها و دو قرن در دست‏یونانى‏ها و اشکانى‏ها و چهار قرن در دست رومى‏ها بود و در تمام این مدت، مردم بومى آن یعنى کنعانیان و یبوسیان همچنان در آن جا ساکن بوده و زندگى مى‏کرده‏اند.

بنابراین، روشن مى‏گردد که اورسالم توسط کنعانیان و یبوسیان عرب ساخته شده و بناى آن کوچک‏ترین ربطى به قوم یهود ندارد. عهدنامه مسلمانان با مردم آن شهر نیز، نشان مى‏دهد، که اکثریت‏ساکنان این شهر را یبوسى‏ها و کنعانى‏ها که مسیحى شده بودند تشکیل مى‏داده‏اند و یهودى‏هایى که با اشغال و تصرف عدوانى به آن جا وارد شدند، به عنوان ساکنان رسمى و اصلى اورسالم شناخته نمى‏شدند تا در عهدنامه، نامى از آنان ذکر گردد.

ب) بیت المقدس (اورسالم) در دست مسلمانان پس از فتح مسالمت‏آمیز «اورسالم‏» یا «ایلیا» به دست مسلمانان، به حکم اینکه قرآن مجید آن جا را پر برکت نامیده و نخستین قبله مسلمانان نیز بوده، نام این شهر به بیت المقدس تغییر یافت. هنگام تصرف شهر توسط مسلمانان، با وجود رفتار پسندیده مسلمانان، شهر هنوز از ویرانى‏هاى گذشته رنج مى‏برد; مسلمانان با ورود خود آبادى کامل شهر را آغاز کردند و مسیحیان هم که از آزادى کامل برخوردار شده بودند، همدوش مسلمانان به تعمیر خرابى‏هاى کلیساى «قیامت‏» و کلیساى «عذرا» پرداختند. در سال هفتاد و پنج هجرى، خلیفه وقت‏ساختمان «مسجد الاقصى‏» را تجدید و تکمیل کرد و تا آن جا با مسیحیان خوشرفتارى نمود که آنان را در ساختمان مسجد شرکت داد.

هنگام تصرف شهر که بدون جنگ و خونریزى انجام گرفت، خلیفه دوم براى تحویل گرفتن شهر، از مدینه به «ایلیا» آمد و ضمن ملاقات با اسقف‏ها و رهبران مذهبى عهدنامه‏اى نوشته و امضا کردند. این عهدنامه در نوع خود بى‏نظیر است; چرا که بر خلاف حملات پیشین یهودى‏ها به شهر اورسالم که با ویرانى و کشتار مردم شهر همراه بود، مسلمانان به جان و مال و کلیسا و صلیب و مریض و سالم و همه افراد آنان امان مى‏دهند و اجازه نمى‏دهند کلیساهاى آنان اشغال شود و یا آنها را ویران کنند.

یکى از دستاوردهاى دنیاى امروز، آزادى بیان عقیده و مذهب است که غربى‏ها آن را نتیجه مبارزات و تلاش‏هاى دوران روشنگرى خود مى‏دانند، در حالى که در این امان نامه آزادى مذهب، دین و عقیده براى مردم اورسالم تضمین شده است; قسمتى از عهدنامه چنین مى‏باشد:

هم چنین امان مى‏دهد که کسى با صلیب و دارایى آنان کارى نداشته باشد و آنان در مسایل مذهبى آزاد باشند و به کسى آزار نرسد… هر کس بخواهد از آن جا بیرون رود آزاد است و اگر بخواهد در همان جا ساکن گردد آزاد است و هر کس بخواهد با رومى‏ها برود و یا نزد کسان خود برگردد آزاد است. (۵)

فى‏الواقع، مى‏توان ادعا کرد جز در دوران کوتاهى از تاریخ اسلام، کمتر مى‏توان از تعصب و عدم تسامح مسلمانان نسبت‏به غیر مسلمانان سراغ گرفت و جز در عصر «متوکل‏» و «معتصم‏» که عناد و دشمنى با «معتزله‏» و معتقدان مذاهب دیگر شدت گرفت، در دوران‏هاى دیگر رعایت‏حال مسیحیان و اهل ذمه، از سیاست‏هاى روشن دولت‏ها و حاکمان اسلامى بوده است.

در سال ۶۲۵ ه (۱۲۲۸م) بر اثر لشکرکشى مجدد صلیبى‏ها و قراردادى که با پادشاه عصر امضاء کردند، بیت المقدس به صلیبى‏ها تحویل داده شد; اما در سال ۶۴۲ ه(۱۲۴۴م) مسلمانان دوباره بیت المقدس را از سلطه غربى‏ها خارج و به ساکنان آن اجازه دادند که با کمال آزادى، در کنار مسلمانان زندگى کنند. از سال ۱۵۱۷ میلادى، بیت المقدس تحت اداره حکومت عثمانى درآمد و همچنان در دست آنان قرار داشت، تا آن که در سال ۱۹۱۷ امپریالیزم انگلیس با همکارى متفقین و سربازان انقلابى عرب! آن جا را تصرف کرد; بدین ترتیب، از سال پانزده هجرى تا ۱۳۳۷ ه-جز در مدت یک قرن – دوازده و نیم قرن، بیت المقدس در دست مسلمانان بوده و پیروان مذاهب گوناگون از آزادى کامل مذهبى و رفت و آمد در آن شهر برخوردار بوده‏اند.

۲- پیدایش جنبش صهیونیزم در اوایل دهه شصت قرن نوزدهم، بعضى از متفکران یهود براى فعالیت در راه ازگشت‏به فلسطین و عمران آن دعوت خود را آغاز کردند. اولین آن‏ها «هیرش کالیشر» (۶) خاخام (۷) یهودى بود که این دعوت را در کتاب «در جستجوى صیهون‏» در سال ۱۸۶۱ آغاز کرد. چند تن دیگر از یهودیان متفکر نیز، آثارى در این رابطه به رشته تحریر آورده و زمینه مهاجرت هر چه بیشتر یهودیان و تشکیل دولت صهونیستى را در اذهان آماده کردند.

صهیونیزم مذهبى و صهیونیزم سیاسى در میان متفکران یهودى، دو گونه اندیشه و طرز فکر را مى‏توان مشاهده کرد، برخى از آن‏ها روحیه مذهبى داشتند و بیشتر جنبه عرفان یهودى را مطرح مى‏کردند و آرزوى بزرگ اینان قیام قائم یهودیت‏بود.

بر اساس این اصل، در هنگام ظهور قائم در آخرالزمان، سلطنت‏خداوند که تمام اقوام و قبایل زمین، با او میثاق بسته‏اند براى تمام بشریت تحقق خواهد یافت و تمام بشریت، به سوى سرزمین‏هایى که تورات، سرگذشت ابراهیم و موسى علیهما السلام را در آن مکان‏ها ذکر کرده، روان خواهند شد; در دوره‏اى نزدیک‏تر به زمان ما – در قرن نوزدهم – هدف «عشاق صهیون‏» ایجاد یک کانون روحانى جهت نشر عقاید و فرهنگ یهودى در سرزمین صهیون بود. جالب توجه است که این صهیونیزم مذهبى که فقط در بین گروه‏هاى محدودى رایج‏بود، هرگز به دشمنى با مسلمانان – که خود را به عنوان وابستگان به ذریه ابراهیم و پیرو دین او تلقى مى‏کردند – برنخاست. این صهیونیزم روحانى، بیگانه و به دور از هر نوع برنامه سیاسى براى ایجاد یک دولت و یا هر نوع سلطه‏اى بر فلسطین بود و هرگز رفتارى دال بر علاقه به درگیرى بین جوامع یهودى و مردم عرب – مسلمان یا مسیحى – در پیش نگرفت. (۸)

زاده شد که دکترین (۱۰) خود را از سال ۱۸۸۲ م تدارک مى‏دید. او این تئورى را در کتاب خود «دولت‏یهود» مدون ساخت و پس از اولین کنگره صهیونیست جهانى در شهر «بال‏» سویس ۱۸۹۷ م به کاربرد عملى آن پرداخت. هرتزل بر خلاف صهیونیست‏هاى مذهبى، نسبت‏به خدا مطلقا شکاک بود; او که اشتغال خاطرش عمدتا نه مذهبى بلکه سیاسى بود، مساله صهیونیزم را به شکلى جدید مطرح ساخت که به طور کلى مى‏توان عناوین اصلى طرز تفکر سیاسى او را در مطالب زیر خلاصه نمود:

۱- یهودیان سراسر دنیا – در هر کشورى که باشند – مجموعا یک قوم را تشکیل مى‏دهند.

۲- یهودیان، غیر قابل جذب و ادغام در ملت‏هایى هستند که در بین آنان زندگى مى‏کنند و در آنان تحلیل نمى‏روند (نژاد پرستى).

۳- یهودیان همه وقت و همه جا تحت آزار و ظلم بوده‏اند. (۱۱)

راه‏حل‏هایى که تئودور هرتزل از عناصر فوق استخراج مى‏کند: نفى و رد ادغام یهودیان در ملت‏هاى دیگر، ایجاد نه تنها یک کانون و مرکز فرهنگى براى اشاعه ایمان یهودى، بلکه یک دولت‏یهودى که تمام یهودیان جهان در آن مجتمع شوند مى‏باشند.

نکته سوم اینکه این دولت‏باید در یک محل خالى و بى‏مدعى مستقر شود، این بدان معناست که نباید به مردم بومى اهمیت داد و آنها را به حساب آورد. در فرمول بندى هرتزل، به حضور مردم فلسطین، نه در کتاب او و نه در مجالس پایه‏گذارى نهضت جهانى صهیونیزم هیچ‏گونه اشاره‏اى نشده است. عدم وجود مردم فلسطین، از اصول مسلم و اساس صهیونیزم سیاسى است و این اصل مسلم، ریشه و منشا تمام جنایات بعدى آنان است. خانم «گلدمایر» در «روزنامه ساندى تایمز» (۱۵ ژوئن ۱۹۶۹) اعلام مى‏کند: فلسطینى وجود ندارد، این طور نیست که تصور کنیم که یک خلق فلسطینى در فلسطین وجود داشته که خود را به عنوان یک خلق فلسطینى تلقى مى‏کرده‏اند و ما آمده‏ایم آنان را بیرون کرده و کشورشان را گرفته‏ایم، آنان اصلا وجود ندارند. (۱۲)

«پروفسور بنزیون دینر» (۱۳) که اولین وزیر آموزش ملى دولت اسرائیل و دوست صمیمى «داوود بن گورین‏» بنیانگذار دولت اسرائیل بود، در سال ۱۹۵۴ در مقدمه کتاب «تاریخ هاگاناه‏» (۱۴) از انتشارات سازمان صهیونیزم جهانى مى‏نویسد: در کشور ما جا براى کسى به جز یهودیان نیست; ما به اعراب خواهیم گفت: بیرون. اگر موافق نباشند یا مقاومت کنند، ما آنان را بیرون خواهیم کرد. (۱۵)

این ادعا در حالى صورت مى‏گیرد که پس از «بیانیه بالفور» (۱۹۱۷م) پس از یست‏سال فعالیت صهیونیزم سیاسى براى «بازگشت‏» ، بعد از اولین امواج مهاجرت کسانى که از برنامه‏هاى صهیونیزم روسیه، لهستان و رومانى گریخته بودند، طبق سرشمارى انگلیسى‏ها در ۳۱ دسامبر ۱۹۲۲م، تعداد ۷۵۷۰۰۰ (هفتصد و پنجاه و هفت هزار نفر) در سرزمین فلسطین ساکن بوده‏اند که از این عده ۶۶۳۰۰۰ (ششصد و شصت و سه هزار نفر) عرب (۵۹۰۰۰۰ عرب مسلمان و ۷۳۰۰۰ عرب مسیحى) و ۸۳۰۰۰ یهودى بوده‏اند، یعنى ۸۸% عرب و ۱۱% یهودى.

هرتزل پس از تلاش‏هاى زیاد، بالاخره توانست‏حمایت رسمى انگلستان را جلب کند; این حمایت‏به صورت اعلامیه بالفور که در دوم نوامبر ۱۹۱۷ به شکل نامه‏اى از «بالفور» وزیر خارجه انگلستان به «لردرو چیلد» (۱۶) ثروتمند یهودى انگلیس صادر شد تبلور یافت. این اعلامیه در عین حال موفقیت مساعى صهیونیست‏هاى انگلیس و رهبرشان «حییم وایزمن‏» (۱۷) را نشان مى‏داد.

در اعلامیه بالفور به صراحت آمده است: دولت‏شاهنشاهى انگلستان، نظر لطف مخصوصى به تشکیل وطن ملى یهود در فلسطین دارد و در آینده‏اى نزدیک، نهایت‏سعى و کوشش در راه رسیدن به این هدف و تسهیل وسایل آن مبذول خواهد شد. (۱۸)

۳- صهیونیزم سیاسى و سوء استفاده تاریخى از تورات «خانم گلدمایر» و «بگین‏» مى‏گویند: این زمین به ما وعده داده شده بود و ما بر آن حق داریم. (۱۹)

«موشه دایان‏» نیز مى‏گوید: اگر بر تورات مسلطیم، اگر خود را قوم تورات مى‏دانیم، بایستى بر سرزمینهاى توراتى نیز مسلط شویم. سرزمین‏هاى قضات و ریش سفیدان، بیت المقدس، حبرون، اریحا و باز هم جاهاى دیگر. (۲۰)

آنان پیوسته یک ادعاى ارضى و یک «حق الهى‏» مالکیت‏بر فلسطین را ادعا مى‏کنند. آنان مى‏گویند همه چیز بر ما مجاز مى‏شود، وقتى «قوم برگزیده‏» خداوند و عامل مطلق باشیم، بر این اساس شکنجه و بدرفتارى، تروریسم، تهدید و ارعاب و دستگیرى‏ها، نقل و انتقال اجبارى و تبعید دسته جمعى، انهدام اموال و مصادره آنها و قتلهاى دسته‏جمعى را براى خود محفوظ مى‏دارند; بارزترین این نمونه همانا کشتار «دیر یاسین‏» است: در ۹ آوریل ۱۹۴۸ با روش خاص نازى‏ها در «اورادور» ، ۲۵۴ نفر سکنه این دهکده (مردها، زنها، بچه‏ها، سالمندان) به وسیله گروه مسلح «ایرگون‏» به ریاست «مناخیم بگین‏» کشته شدند، بگین در کتاب خود تحت عنوان «قیام تاریخ ایرگون‏» مى‏نویسد: بدون پیروزى دیر یاسین دولت اسرائیل نیز وجود نمى‏داشت. وى مى‏نویسد: «هاگاناه‏» حمله‏هاى پیروزمندانه‏اى در جبهه‏هاى دیگر نیز داشته است، اعراب وحشت‏زده فرار مى‏کردند در حالى که فریاد مى‏زدند: دیر یاسین!

این مفهوم و وعده‏ها و حربه‏هاى تحقق آن، مثل واژه «قوم برگزیده‏» و «اسرائیل بزرگ، از نیل تا فرات‏» ، اساس ایدئولوژیک صهیونیزم سیاسى را تشکیل مى‏دهد. استعمارگران همه زمانها و همه اقوام همواره براى ضمیمه‏سازى‏ها و غصب و تصرفات و سلطه‏گرى‏هاى خود توجیهى تراشیده‏اند، معمولا بهانه آنان یک «برترى‏» فرهنگى بوده است که به مهاجم و غاصب، به اصطلاح یک ماموریت تمدن بخش از طرف «نژاد» خود براى دیگران را اعطا مى‏کرده است و بهانه مذهبى پوششى براى سلطه یک گروه اجتماعى بر دیگرى بوده است.

اندیشه قوم برگزیده از نظر تاریخى و سیاسى جنایت آفرین است; چه همواره تهاجمات، توسعه‏طلبى‏ها و سلطه‏گرى‏ها را مقدس وانمود کرده است. اندیشه قوم برگزیده از نظر مذهبى غیر قابل تحمل است; چه هر جا که برگزیدگان باشند «طردشدگان‏» هم هستند.

۴- سیاست رژیم صهیونیستى الف: داخلى (نژادپرستى و قتل و کشتار) پس از آغاز سیل مهاجرت یهودیان به فلسطین، صهیونیست‏ها با خرید زمین‏هاى اعراب و تشکیل دار و دسته‏هاى مسلح تروریستى، بنیه مالى و نظامى جنبش صهیونیستى را به منظور آمادگى براى رویارویى نهایى با اعراب بومى تقویت نمودند و سرانجام، پس از سرکوب قیام‏ها – گارد یهودى‏ها در زره‏پوش‏هاى انگلیسى مردم را قتل و عام مى‏کردند – با کمک و مساعدت‏هاى بریتانیا استقلال دولت اسرائیل را اعلام کردند. صهیونیست‏ها پس از پایان جنگ دوم جهانى و در بحبوبه اغتشاشات تقسیم مجدد جهان بین فاتحین، ماهرانه از عدم ثبات و توازن جهان سود جستند و با فعالیت‏هاى شدید دیپلماتیک و تبلیغاتى و سوء استفاده از وجدان‏هاى معذب اروپاییان در اثر کشتار یهودیان، خود دست‏به کشتار قومى دیگرى زده و سرزمین فلسطین را غصب کردند.

در زمان عهدنامه تقسیم فلسطین که تاریخ ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷ میلادى به وسیله مجمع عمومى سازمان ملل متحد به تصویب رسید (با فشار آمریکا و انگلیس) – یهودیان بعد از آن همه مهاجرت به فلسطین ۳۲% جمعیت فلسطین را تشکیل مى‏دادند و ۵۶% زمین‏ها را در اختیار داشتند – دولت صهیونیست ۵۶% از مساعدترین زمین‏هاى این سرزمین را دریافت کرد. در فاصله زمانى بین تقسیم در نوامبر ۱۹۴۷ و پایان عملى استعمار انگلیس بر فلسطین (انگلستان بر فلسطین قیمومیت داشت) (۲۱) در ۱۵ مه ۱۹۴۸، گروه‏هاى مسلح صهیونیست‏سرزمین‏هاى منطقه مختص به اعراب مثل «یافا» و «سن ژان داکر» را اشغال کردند، اما براى دولت صهیونیستى زمین کافى نبود، بایستى این زمین را از ساکنانش خالى مى‏کرد تا از آن نه تنها یک مستعمره سنتى استثمار کارگر ارزان بومى بسازد، بلکه شهرک‏هاى مهاجر نشینى در آن ایجاد کند که مهاجرین یهودى جانشین ساکنان محلى شوند. در اولین جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۹ صهیونیست‏ها ۸۰% کشور را در اختیار داشتند و ۷۷۰۰۰۰ (هفتصد و هفتاد هزار) فلسطینى بیرون رانده شدند.

ب: سیاست‏خارجى توسعه‏طلبى: مایلم به شما تذکر دهم که قبل از اینکه خیلى دیر شده باشد، هر از چندگاهى به برنامه «فلسطین بزرگ‏» (اسرائیل بزرگ) مراجعه کنید. برنامه کنفرانس بال باید شامل واژه «فلسطین بزرگ‏» یا واژه «فلسطین و سرزمین‏هاى مجاور» باشد وگرنه بى‏معناست; چه شما نخواهید توانست ۱۰ میلیون یهودى را در سرزمینى به مساحت ۲۵۰۰۰ کیلومتر مربع بپذیرید. (۲۲) این نامه خطاب به تئودور هرتزل از طرف یکى از دوستان نزدیک و مشاورین وى به نام «داوید تریج‏» در تاریخ ۲۹ اکتبر ۱۸۹۹ کمى بعد از برگزارى کنگره صهیونیزم جهانى نوشته شده است. تمام تاریخ تهاجمات و توسعه‏طلبى‏هاى حکومت اسرائیل، از همین منطق وحشیانه صهیونیزم سیاسى سرچشمه مى‏گیرد.

«بن گورین‏» با صراحت مى‏گفت: مساله ما حفظ وضع موجود نیست، وظیفه ماست که دولتى متحرک در جهت توسعه هر چه بیشتر ایجاد کنیم. (۲۳)

«بن گورین‏» از سال ۱۹۳۷ مرزهاى اسرائیل را بر اساس مراجع توراتى طرح کرده است; به عقیده او سرزمین اسرائیل باید پنج منطقه را در بر گیرد: جنوب لبنان تا رودخانه لیتانى (که بن گورین آن را «بخش شمال اسرائیل غربى‏» مى‏خواند)، جنوب سوریه و ماوراء اردن (آنچه که امروزه اردن خوانده مى‏شود)، فلسطین و صحراى سینا. آنان حتى شهر «حمص‏» در سوریه را با شهر «حمات‏» که در سفر اعداد (باب‏۳۴، آیات ۱، ۲ و ۸) مرز شمالى کنعان را مشخص مى‏سازد یکى دانسته‏اند، برخى دیگر این شهر را حتى در ترکیه مى‏دانند.

اصولا اندیشه یک جنگ پیش گیرنده که در آن ایده گسترش مرزها محقق شود منطق نظام صهیونیستى است. در ۱۲ اکتبر ۱۹۵۵ مناخیم بگین اعلام مى‏کند: من عمیقا معتقدم بدون لحظه‏اى تردید باید یک جنگ پیش گیرنده علیه دولت‏هاى عرب به راه انداخت، بدین ترتیب ما به دو هدف خواهیم رسید: ابتدا تخریب قدرت اعراب و سپس گسترش مرزهاى خودمان. جنگ پیش گیرنده در سال ۱۹۶۷ (جنگ شش روزه) با عملیاتى شبیه به عملیات فاشیست‏هاى ژاپنى انجام شد (در تاریخ ۷ دسامبر ۱۹۴۱ ژاپنى‏ها بدون اعلان جنگ در «پرل هاربور» ناوگان آمریکایى اقیانوس آرام را غافلگیر و تخریب کردند) در ۵ ژوئن ۱۹۶۷ هواپیماهاى جنگى اسرائیل، بدون اعلان جنگ هواپیماهاى مصرى را بر روى خاک در فرودگاه نابود کردند. (۲۴)

صهیونیست‏ها پس از این جنگ، سرزمینى سه بار بزرگ‏تر از آنچه در تقسیم سال ۱۹۴۷ به آنان اختصاص داده شده بود را اشغال کردند، اما اشتهاى آنان براى فتوحات جدید بیشتر شد. ضمیمه‏سازى «بیت المقدس‏» و «ارتفاعات جولان‏» در قرارداد ننگین «کمپ دیوید» و اشغال لبنان در سال ۱۹۸۲ غیر منتظره نبود; زیرا سیاست رژیم صهیونیستى مبنى بر توسعه ارضى است.

۵- مذاکرات سازش، وداع با آرمان فلسطین در ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۳ (۲۲ شهریور ۱۳۷۲) قرارداد «اسلو» میان نخست‏وزیر رژیم صهیونیستى و «یاسر عرفات‏» رئیس حکومت‏خودگردان «ساف‏» به امضا رسید که دوره نج‏ساله‏اى را براى انتقال قدرت حکومتى و تحقق خودمختارى فلسطینیان آغاز کنند.

این قرارداد از ماه مه ۱۹۹۴ باید اجرا مى‏شد و در سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸) حکومت فلسطینى رسما اعلام مى‏گردید. مذاکرات صلح باید در دوره سوم عقب‏نشینى شروع مى‏شد. اسرائیل که متعهد شده بود دست‏به عقب‏نشینى‏هاى متوالى در منطقه باخترى «رود اردن‏» و «نوار غزه‏» بزند (تنها از طریق سه عقب نشینى)، هنوز به عقب‏نشینى دوم اقدام نکرده است و قرار عقب‏نشینى ۱۳% این مرحله را مشروط به اعلام ۳% آن به پارک طبیعى، بدون سلطه فلسطینى‏ها مى‏داند.

کرانه باخترى رود اردن به سه منطقه تقسیم شده است که بخشى تحت کنترل کومت‏خودگردان محسوب مى‏شود و قسم دیگر تحت کنترل اسرائیل و قسمت آخر تحت کنترل انحصارى حکومت‏خودگردان درمى‏آید و ۳% آن به حالت ابهام باقى مى‏ماند. این‏ها شروطى است که اسرائیل قبل از عقب‏نشینى مرحله دوم مطرح مى‏کند.

قرارداد بعدى که به «گریلند ریور» معروف است، چیزى جز بهانه‏جویى اسرائیل و حضور آمریکا در منطقه تحت‏حکومت فلسطین را در پى ندارد. پاره‏اى از مفاد قرارداد واى ریور که در ۲۳ اکتبر ۱۹۹۸ (اول آبان ۱۳۷۷) در کاخ سفید و حضور رئیس جمهور آمریکا، «شاه حسین، سلطان اردن‏» و امضاى نخست‏وزیر اسرائیل و رئیس تشکیلات خودگردان (عرفات) رسید به این قرار است:

سازمان‏هاى تروریستى غیر قانونى شناخته شده و مبارزه علیه آن‏ها صورت گیرد. طرف فلسطینى افراد خاصى که مشکوک به اقدامات تروریستى هستند را بازداشت، تعقیب و مجازات نماید.

طرف فلسطینى نام افراد پلیس خود را در اختیار طرف اسرائیلى بگذارد.

هرگونه واردات، ساخت، کسب و مالکیت‏سلاح‏هاى گرم در مناطق تحت‏حاکمیت قضایى فلسطین جرم باشد. سلاح‏هاى غیر قانونى جمع‏آورى شود و آمریکا از طرف فلسطین در این مورد موافقت کرد که در اجراى برنامه کمک نماید.

کمیته اجرایى سازمان آزادى‏بخش فلسطین به رئیس جمهور آمریکا قول داد که مواد ضد اسرائیلى منشور ملى فلسطین را لغو کند.

کمیته‏هایى که در طول روند مذاکرات شکل مى‏گیرند، همگى آنان با نظارت آمریکا و حضور اسرائیل رسمیت مى‏یابند.

همه این موارد، حاکى از ذلت‏حکومت‏خودگردان براى به دست آوردن حکومتى است که با موافقت آمریکا و اسرائیل پایه‏ریزى شود. در متن پیمان واى ریور حتى به یک مورد کلمه صلح برنمى‏خوریم و در عوض چهل مورد امتیاز، آن هم فقط براى اسرائیل در نظر گرفته شده است.

بعد از حضور رئیس جمهور آمریکا در اوایل آذرماه سال جارى در فلسطین اشغالى، عرفات و شوراى مرکزى سازمان آزادى‏بخش فلسطین در حضور رئیس جمهور آمریکا و هیات همراه وى، به نشانه موافقت‏با لغو بندهاى ضد اسرائیلى منشور ملى فلسطین، دست‏هاى خود را بلند کردند. منشورى که سى و چهار سال پیش با هدف مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل به وجود آمد و در بندهاى آن مبارزه با رژیم صهیونیستى تا ساقط کردن آن تاکید شده بود. این منشور که در سال ۱۳۴۷ تنظیم و تصویب شده است از سى و سه بند تشکیل شده که عرفات به موجب تعهد خود به صهیونیست‏ها باید بیست و هشت‏بند آن را حذف نماید. یک نگاه گذرا بر این بندها نشان مى‏دهد که حکومت‏خودگردان با حذف نکات مورد نظر رژیم صهیونیستى، حتى موجودیت فلسطینیان در داخل فلسطین را نیز انکار مى‏کند.

مهم‏ترین موضوعات مطروحه در این بندها شامل مطالب و محورهاى زیر است:

فلسطین، میهن ملت فلسطین است.

فلسطین سرزمینى غیر قابل تفکیک است.

ملت فلسطین صاحب حق شرعى و قانونى براى زندگى در سرزمین فلسطین است.

یهودیانى که تا قبل از اشغال فلسطین در آنجا زندگى مى‏کرده‏اند، فلسطینى به شمار مى‏روند.

مبارزه مسلحانه تنها راه آزادى فلسطین است.

ملت فلسطین به سوى یک انقلاب مردمى براى آزادى میهن خود پیش خواهد رفت.

عملیات چریکى، هسته جنگ آزادیبخش ملت فلسطین است.

وحدت عربى به آزادى فلسطین و آزادى فلسطین به وحدت عربى مى‏انجامد.

تقسیم فلسطین در ۱۹۴۷ و تاسیس اسرائیل، باطل است.

پدیده اسرائیل مغایر با حق ملت فلسطین براى زندگى در داخل سرزمین خود است.

ادعاى وجود رابطه تاریخى میان یهودیان و فلسطین واهى است.

یهودیان یک ملت واحد نیستند، بلکه اتباع وارداتى کشورهاى دیگر به فلسطین هستند.

صهیونیسم حرکتى سیاسى و وابسته به امپریالیسم است.

صهیونیسم یک جنبش نژادپرست، توسعه‏طلب، فاشیست و تجاوزکار است.

موارد فوق بخشهایى از نکات ضد صهیونیستى منشور فلسطین است، لذا همان‏گونه که ملاحظه مى‏شود حذف بسیارى از این بندها به منزله چشم‏پوشى از موجودیت، هستى و حق حیات ملت فلسطین خواهد بود. در حقیقت‏با مطالعه منشور فلسطین و دقت در آنچه که باید حذف شود، بهتر مى‏توان به عمق خیانتى که تشکیلات خودگردان عرفات علیه حقوق و هستى ملت فلسطین تدارک دیده شده است واقف شد. تاکید «کلینتون‏» بر ایتخت‏بودن ابدى بیت المقدس براى اسرائیل و سفر به غزه و استقبال عرفات از وى تازه‏ترین حلقه خیانت رهبرى ساف به آرمان آزادى قدس شریف مى‏باشد. شوراى ساف با هشتاد و یک راى موافق و هفت راى مخالف اقدام به لغو این بندها نمود. قرارداد «واى ریور» بر پایه خروج نیروهاى اسرائیلى از کرانه غربى رود اردن مى‏باشد، ولى نتیجه را براى صهیونیست‏ها به جا مى‏گذارد، زیرا آنان پس از لغو بندهاى ضد صهیونیستى منشور ملى فلسطین، نه تنها اقدام به عقب‏نشینى نکردند، بلکه شروط جدیدى را مطرح کردند:

«بیل کلینتون‏» رئیس جمهور آمریکا به منظور به راه انداختن مجدد روند سازش در اجلاس سه جانبه‏اى با یاسر عرفات رهبر ساف و «بنیامین نتانیاهو» نخست‏وزیر وقت رژیم صهیونیستى شرکت کرد.

به گزارش دفتر نخست‏وزیر رژیم اشغالگر قدس نتانیاهو در این دیدار براى اجراى بندهاى قرارداد مذکور ده شرط به شرح زیر اعلام کرده است که به نظر مى‏رسد که عرفات در سرزمین‏هاى خودگردان نقش ژاندارم صهیونیست‏ها را ایفا مى‏کند.

مقام معظم رهبرى با بینش عمیق خود نسبت‏به مواضع غاصبین و مزدوران آن‏ها فرمودند:

«دستگاه‏هاى آمریکا و رئیس جمهور آمریکا تلاش خودشان را گذاشته‏اند که مساله فلسطین را از صورت مسایل دنیاى اسلام و خاورمیانه به کلى حذف کنند و اصلا مساله‏اى به نام فلسطین و آرمان فلسطین و نهضت فلسطین، دیگر باقى نماند. این یکى از اهداف بسیار مهم آن‏هاست. براى خاطر این، مسافرت مى‏کنند، حرکت مى‏کنند، تلاش مى‏کنند. آدم‏هاى ضعیف النفس و خیانت پیشه و حقیر هم که در بین فلسطینى‏ها هستند، مثل همه ملت‏هاى دیگر که آدم‏هاى این طورى دارند و متاسفانه جوامع بشرى در بیشتر ادوار تاریخ، گرفتار انسان‏هاى حقیر مرعوبند، آن‏ها هم تسلیم شده‏اند و آمده‏اند منشور ملى فلسطین را جلویشان گذاشته‏اند. هر جا که مبارزه‏اى با صهیونیست‏ها و اشغالگران و آدم‏کشان مردم فلسطین و جنایتکاران نسبت‏به فلسطین هست، مى‏خواهند آن را حذف کنند. حذف کردند! حالا چنان چه آن را از روى کاغذ حذف کنند، مگر ممکن است انگیزه دفاع از کشور فلسطین و هویت فلسطینى از دل فلسطینى‏ها برود…

مگر تا حالا که جوانان مسلمان در انتفاضه فلسطین یا در کشور لبنان به خاطر خدا، به خاطر مسؤولیت الهى دفاع از سرزمین اسلامى، جان خودشان را به خطر مى‏انداختند، به خاطر منشور فلسطین این کارها را مى‏کرده‏اند که حالا اگر شما منشور به اصطلاح ملى فلسطین را دستکارى کردید، آن‏ها دست‏بردارند؟!» .

اصلاح قرارداد واى ریور (۲۵) طرف‏هاى اسرائیلى و فلسطینى پس از چندین هفته مذاکرات فشرده، بر سر اصلاحات جدید در قرارداد «واى ریور» به توافق رسیدند. قرارداد جدید، به دو طرف یک سال فرصت مى‏دهد تا توافق نامه نهایى را امضا کنند.

متن توافق نامه هشت ماده‏اى عرفات و «باراک‏» نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستى به طور خلاصه چنین مى‏باشد.

۱- طرفین باید ظرف مدت یک سال به توافق دست‏یابند.

۲- عقب نشینى نیروهاى صهیونیستى طى سه مرحله و تحت‏یک سیستم پیچیده صورت مى‏گیرد.

۳- زندانیان فلسطینى در چند مرحله آزاد خواهند شد.

۴- طرفین توافق کردند از اقدامات یکجانبه خوددارى کنند.

۵- مقامات تشکیلات خودگردان متعهد مى‏شوند افراد مظنون به اقدامات تروریستى را دستگیر، سلاح‏هاى غیر قانونى را ضبط و تعداد نیروهاى پلیس فلسطینى را کاهش دهند.

۶- کمیته‏اى براى رسیدگى به امور آوارگان تشکیل شود.

۷- ساخت‏بندر جدید در نوار غزه.

۸- از اول اکتبر (۹ مهرماه ۱۳۷۸) تردد فلسطینى‏ها از نوار غزه به سمت الخلیل منطقه تحت‏حمایت رژیم صهیونیستى ممنوع باشد.

قرار است در مذاکرات آینده مقام‏هاى فلسطینى و رژیم صهیونیستى، در مورد تعیین وضعیت نهایى کشور مستقل فلسطینى، مسایل زیر مورد بحث قرار گیرد.

ایجاد یک کشور مستقل فلسطینى و تعیین حدود اختیارات، وضعیت نهایى مرزهاى کشور فلسطین، وضعیت‏بیت المقدس، سرنوشت آوارگان فلسطینى، آینده شهرک‏هاى یهودى‏نشین و کنترل منابع آب; اما با توجه به مسایل پیچیده‏اى همچون وضعیت‏بیت المقدس و بازگشت آوارگان فلسطینى، چشم‏انداز مذاکرات روشن به نظر نمى‏رسد. همچنان که در مورد روند سازش، باراک – نخست وزیر رژیم صهیونیستى که وى را به گرگى که هنوز دندان‏هاى زهرآلودش را نشان نداده است توصیف کرده‏اند – از عرفات خواسته است تا عملیات استقرار نیروهاى فلسطینى به جاى ارتش اشغالگر در مناطق کرانه غربى متوقف شده و مسایل اساسى و پیچیده‏اى مانند قدس، پناهندگان، شهرک‏سازى دولت آینده فلسطین، آبراه‏ها، گذرگاه‏ها و اختلاف مرزى و غیره را مطرح ننماید. (۲۶)

۶- انتفاضه انتفاضه قیام مردم فلسطین در سرزمین‏هاى اشغالى است. مردم فلسطین پس از تشکیل دولت اسرائیل، یا آواره شدند و یا در سرزمین‏هاى خود که تحت اشغال و حاکمیت رژیم صهیونیستى درآمد، باقى ماندند. در سال ۱۹۸۷ قیام مردم فلسطین به صورت یکپارچه در درون سرزمین‏هاى اشغالى با پرتاب سنگ به سوى سربازان اشغالگر آغاز شد که نشان دهنده یاس مردم از اقدامات دیپلماتیک کشورهاى عربى و گروه‏هاى سازشکارى مانند ساف است. «جنبش جهاد اسلامى‏» که شاخه انشعابى «اخوان المسلمین‏» است و به رهبرى دکتر «فتحى شقاقى‏» در سال ۱۹۸۰ تشکیل گردید، از گروه‏هاى فعال در مبارزه مردم فلسطین علیه اسرائیل غاصب است. تشکیل این جنبش را مى‏توان از بازتاب‏هاى انقلاب اسلامى دانست که از اصولى مانند جهاد، شهادت و فداکارى در راه هدف بهره مى‏گیرند، در واقع مى‏توان گفت «جهاد اسلامى‏» که معتقد به شیوه مبارزه مسلحانه است در به راه انداختن انتفاضه نقش مهمى داشته و از رهبران آن محسوب مى‏شود.

یکى دیگر از گروه‏هاى مبارزى که پس از شروع انتفاضه به وجود آمد حماس (حرکت مقاومت اسلامى) بود که به زودى به صف مبارزات مردم پیوست. رهبر معنوى حماس «شیخ احمد یاسین‏» مى‏باشد.

غاصب بودن رژیم صهیونیستى از نظر حقوق بین الملل بر طبق حقوق بین الملل، تعریف معمولى کشور بر اسرائیل صدق نمى‏کند. زیرا هر دولت داراى سه خصوصیت ویژه است که اسرائیل، فاقد هر سه ویژگى فوق است: ۱- مردم ۲- سرزمین مشخص ۳- حکومت

۱- مردم: با وجود کثرت یهودیان فعلى در فلسطین بر کسى پوشیده نیست که آنان به این کشور تعلق ندارند، آنان بیگانه‏اند و از چهار گوشه جهان بر خلاف میل مردم بومى این کشور که با زور آواره شده‏اند، آمده‏اند; بنابراین به هیچ وجه تعریف مردم درباره آنان صدق نمى‏کند، تا چه رسد که آنان را مردم فلسطین بنامیم.

۲- سرزمین مشخص: کشور اسرائیل، مرزهاى مشخصى ندارد. تمامیت ارضى سرزمین‏هاى اشغالى نیز، با مردم اصلى فلسطین و کشورهاى عرب همسایه مورد منازعه است. در حقوق بین الملل یک اختلاف و مشاجره، در مورد یک سرزمین مى‏تواند اصل سرزمین را انکار کند.

۳- حکومت: نسبت‏به مساله حکومت هم واضح است که از نظر تعریف، حکومت‏باید نماینده مردم کشور باشد. در این جا نیز حکومت اسرائیل نماینده مردم فلسطین نیست; اگر بود. آنان را آواره نمى‏کرد.

پى‏نوشت‏:
×- کارشناس ارشد علوم سیاسى
۱) عفیف عبدالفتاح طباره، یهود از نظر قرآن، ترجمه على منتظمى، انتشارات بعثت، ص ۱۱.
۲) ممتحنه، ۱۳.
۳) بقره، ۹۶
۴) نساء، ۱۶۱ – ۱۶۰.
۵) براى مطالعه بیشتر در این زمینه ر. ک: تاریخ طبرى، جلد ۳، ص ۶۰۹.
۶) Hirsch Kalischer
7) خاخام: (عبرى) عنوان علما به پیشوایان مذهبى یهود، معنى آن برابر است‏با معنى کلمه حکیم در عربى. فرهنگ معین، ص ۱۳۸۴-فرهنگ عمید، ص ۸۱۶
۸) گارودى روژه، پرونده اسرائیل و صهیونیزم سیاسى، ترجمه دکتر نسرین حکمى، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى ۱۳۶۹
۹) Theodor Hertzl
10) دکترین: (فرانسه) (به ضم دال و کاف، کسراء و فتح یاء) مسلک، عقیده، راى، نظریه، فکر. فرهنگ عمید، ص ۹۵۷
۱۱) گارودى، پیشین
۱۲) گارودى، پیشین، ص ۳۸
۱۳) Benzion Dinur
14) هاگاناه سازمان یهودى «دفاع از خویش که توسط انگلیس براى دفاع زا گروه‏هاى یهودى و علیه مردم عرب این منطقه تشکیل شد، از گروه‏هیا تروریستى اسرائیلى حمایت مى‏کرد و پس از تشکیل دولت اسرائیل کادرهاى ارتش اسرائیل از این افراد انتخاب شدند
۱۵) گارودى، پیشین، ص ۳۹
۱۶) براى اطلاع بیتشر ر. ک: روچیلاها، ترجمه رضا سندگل، منیژه اسلامبولچى، انتشارات وزارت ارشاد
۱۷) [حییم یا خئوم واتیسمان Chaim Weizmann ]در روسیه به دنیا آمد. نخست‏به عنوان دانشمند شیمیدان وارد صحنه شد وى غیر از کنگره اول، در همه کنگره‏هاى صهیونیستى حضور داشت. در ۱۹۰۴ به انگلستان آمده و اندکى بعد یکى از برجسته‏ترین چهره‏هاى صهیونیستى انگلستان شد.
۱۸) رحمانى، شمس الدین، جنایت جهانى، انتشارات پیام نور، ۱۳۶۹، تهران، ص ۱۴۶
۱۹) لوموند، شماره ۱۵، اکتبر ۱۹۷۱
۲۰) گارودى، پیشین
۲۱) جهت اطلاع بیشتر ر. ک: کتاب بذرهاى توطئه (گزیده اسناد محرمانه وزارت خارجه انگلیس) ترجمه دکتر حسین ابوترابیان، انتشارات اطلاعات، ۱۳۷۰
۲۲) گارودى، پیشین، ص ۱۳۱
۲۳) گارودى پیشین، ص ۱۳۳
۲۴) گارودى پیشین، ص ۱۳۶
۲۵) نقل از روزنامه‏ى انتخاب، یکشنبه ۱۴ شهریور ماه ۱۳۷۸، ش ۱۲۱
۲۶) نشریه‏ى نداء القدس، سال سوم، ۳۱/۴/۷۸ (نشریه‏ى جنبش جهاد اسلامى)