ویژه نامه عید سعید فطر

Views: 3

فطریه
عید، روزی است که خداوند برای جوایز رحمانی اش و انعام رحیمی خویش از میان روزها برگزید، روزی که بندگان بعد از یک ماه اعتراف به بندگی و طلب آمرزش و عرض نیاز و تمنا، فراتر از ظن و گمانشان اعطا می کند.

فطر، عید اولیاء الله و روزه دارانی است که گوی سبقت را از دیگران ربوده اند و در این روز فرا خوانده شوند تا جوایز و هدایان را دریافت کنند.

از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «اذا کانَ صَبیحهُ یوْمِ العِطْر نٰادَی منَادا اعذُوا إلی جَوائزِکم؛۱زمانی که صبح روز عید فطر می شود منادی [از آسمان] ندا می کند، صبح زود به دنبال گرفتن جوایزتان باشید.

آنچه درباره واردین به عید فطر از چند جهت اهمیت دارد:

۱. واردین به عید، چه برخورد و رفتاری با روزه و ضیافت الله داشته اند؟!

۲. حالات پسندیده مؤمنان در روز عید؛

۳. عید فطر شروعی دوباره.

الکافی، ج ۴۶۰، ص ۱۶۸.
روزه داران و عید فطر
برای آنکه درک درستی از رابطه روزه داری و عید فطر داشته باشیم، بهتر است بررسی شود که مردم روزه دار چگونه با روزه برخورد می کنند.

۱. دسته ای از مردم روزه را تکلیفی بیش ندانسته و فقط با خودداری از خوردن و نوشیدن و زنان خود را به ناراحتی می اندازند، اما اعضای بدن خود را از گناه حفظ نمی کنند و با دروغ و غیبت، روزه خود را نقض می کنند و با تهمت، افترا، فحاشی به خدمتکار و دیگران و آزار آنها، روزه خود را از بین می برند و متأسفانه باز خود را با کمال اطمینان از فرمان برداران می پندارند و گمان می کنند بر پروردگار جهانیان منتی دارند، در صورتی که به دلیل گناهان و جهلشان نزد عقلا، رسوا و عبادتشان مقبول درگاه الهی نخواهد بود.

با وجود این، اگر این افراد نیز در نماز عید از محضر الهی آمرزش طلبند، شاید خداوند متعال آنها را مورد لطف خود قرار دهد و برخی پاداش هایشان را شامل حالشان کند.۱

۲. برخی نیز می دانند که خداوند با تکالیف بر آنها منت نهاده است و سعی دارند تا روزه هایی کامل به جای آورند، ولی گاهی خلافی از آنها سر می زند و با بیم و امید مرتکب گناه می شوند و با ناراحتی و سختی روزه می گیرند و در حد حال و توان، مستحبات را به جای می آورند و اعمالشان مخلوطی از خوب و بد است و با ترس و خجالت و حیا و امیدواری، وارد عید می شوند.

خداوند نیز آمرزش و پاداش و حتی تبدیل گناهان به کارهای نیک را به آنها وعده داده است و عطایایی بالاتر از آرزویشان را به آنها می دهد.۲

۳. گروهی نیز از روی عادت و غفلت روزه داری و عبادت می کنند و در ماه رمضان، مانند ماه های دیگر، در غفلت به سر می برند مرتکب گناه نیز می شوند و از روی عادت وارد روز عید می گردند. در این صورت، سرنوشت این طایفه از روزه داران به خواست خداوند متعال بستگی دارد. ممکن است عنایت الهی شامل حالشان شود و فقط به خاطر ورود به روز عید و همچنین به دلیل اعمال برخی از اطراف آنها، آنان نیز مورد آمرزش قرار گیرند یا امکان دارد بدی کردارشان آنان را از رحمت خداوند خارج کند و به ورشکستگان ملحق سازد.۳

۴. دسته ای نیز ندای خداوند را در این ماه لبیک گفته اند و با تمام توان در مراقبت دستورات الهی تلاش می کنند و برای به دست آوردن رضای خدای متعال در پی به دست آوردن تمام خیرات هستند و عبادات زیادی به جا می آوردند، در حالی که دل های آنان به سبب آگاهی خود به کوتاهی در شکرگزاری نعمت تشریف با این ندا ترسان بوده و قدر منت خداوند متعال بر آنان، به خاطر اجازه به یکی به او و خدمت و عبادت او را می دانند. خداوند نیز خدمت آنها را قبول و از سعی آنها تشکر می کند و با کرامت ها و انواع منایات خود، آنان را پاداش می دهد و علاوه بر آن با هدایت های بیشترش، آنها را بزرگ داشته و در نور قرب خود مستورشان می دارد و به دوستان و اولیای برگزیده اش ملحق می کند.

۵. عده ای نیز هستند که خدای الهی آنها را چنان مست و شادمان کرده است که هرگز سختی گرسنگی و شب زنده داری را احساس نمی کنند و با اشتیاق و شکرگزاری و شادمانی و سرور به عبادت و روزه داری می پردازند و حتی با روح و عقل نیز خطاب الهی را اجابت می کنند و با بذل جان، به از بین بردن حجاب به مقام قرب و فنای الهی نائل می شوند. و پروردگار نیز آنان را به خوبی می پذیرد و در «به همراه دوستان و برگزیدگانش می نشاند و با جام لبریز خود آنان را سیراب می کند.»۴ و به زیبایی، نور، شادمانی و سروری می رسند که کسی توان تصور آن را نداشته و چشمی آن را ندیده و کسی از آن چیزی نگفته است.۵

۱. آیت آلله میرزا جواد ملکی تبریزی، المراقبات، ص ۳۳۴. (با تصرف)

۲. المراقبات، ص ۳۳۵، با تصرف و تلخیص.

۳. همان.

۴. قمر: ۵۵.

۵. مراقبات، ص ۳۳۶.

روز اعلام برندگان
ماه مبارک رمضان همچون میدان مسابقه ای را می ماند که مسلمانان و مؤمنان، نتایج این رفتار عبادی را در روز عید می یابند و معلوم می شود که چه کسانی به مهمانی بزرگ الهی در شهرالله و ضیافت الله باز یافته اند، و چه کسانی در این میدان مسابقه، مردود یا تجدید شده اند.

در روایت آمده است که امام حسین(ع)۱ نگاهی به مردم افکند که در روز عید فطر می خندیدند و مشغول لهو و بازی بوده اند، آن گاه رو به اصحاب خویش کرد و فرمود:

انَّ الله عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ شَهْر رَمضَان مِصماراً لِحَلقِهِ یسبِقُونَ فیه بِطَاعَتهِ اِلی رِضوانِهِ فَسَبقَ فِیه قَومٌ فتازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَروُنَ فَخابوا فَالْعَجَبُ کلُّ الْعَجَب مِنَ الضّاحِک الاعب فِی الیومَ الذّی ینابُ فیهِ المُحْسنونَ وَ یجیبُ فِیه الْمُقَصَّروُن و أَیمُ الله لَوْ کشفَ الغِطاءُ لَشُغلِ مُحسن بِإحسانِهِ وَ مُسیءُ بِاِساعاته۲

به راستی که خداوند ماه رمضان را محل امتحان [و مسابقه] برای خلقش قرار داده است که در آن به سبب طاعت و بندگی برای رسیدن به رضوان و رضایت الهی مسابقه می دهند. سپس در آن گروه ی پیشی می گیرند، پس رستگار می شوند و گروهی نافرمانی می کنند، پس زیان می بینند.

تعجب بسیار از کسانی است که در این روز می خندند، و مشغول بازی و سرگرمی هستند، در حالی که نیکان در آن روز پاداش و جایزه می گیرند، و مقصران زیان می بینند.

قسم به خدا! اگر پرده کنار رود، [خواهی دید که] نیکوکار مشغول احسان خویش و بدکار گرفتار بدی های خویش است.

۱. همان، مرحوم ملکی تبریزی= این روایت را به امام حسن(ع) منسوب می دانند، ص ۳۴۳.

۲. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۱، ص ۵۱۱،

حفظ دستاوردهای ماه رمضان
حال که پس از یک ماه مهمانی خدا، وارد عید اولیاء الله می شویم، با نگاهی به پشت سر و شهرالله که لحظه لحظه آن مملو از نور و خوبی ها بود، با دستاوردها و رهاوردهایی از این سفر معنوی روبه رو خواهیم شد که حفظ آنها، برای شروع دوباره زندگی معنوی، بسیار ارزشمند بوده است و فراموشی آنها بستر سقوط را برایمان به ارمغان می آورد، دستاوردهایی چون:

۱. یاد و ذکر خدا؛

۲. قرائت روزانه قرآن؛

۳. نماز اول وقت؛

۴. روزه داری؛

۵. یاد فقرا؛

۶. یاد مرگ؛

۷. دوری از گناه و آلودگی های روحی و روانی؛

۸. توسل به اهل بیت(ع)؛

۹. دوری از پرخوری؛

۱۰. حفظ حرمت ها؛

۱۱. هم نشینی با خوبان؛

۱۲. دوری از شب نشینی های بیهوده و مملو از لهو و لعب؛

۱۳. دوری از غیبت؛

۱۴. دوری از دروغ گویی؛

۱۵. انتظار اوقات نماز؛

۱۶. همگامی با شادی و غم اهل بیت(ع)؛

۱۷. سلامتی جسمانی، روحی، روانی؛

و….

راه های حفظ دستاوردها
آنچه در هنگام وداع ماه مبارک رمضان، اهمیت پیدا می کند، توجه به حفظ دستاوردهایی است که خلاصه ای از آنها ذکر شد و ارائه برنامه ای برای نهادینه کردن این ویژگی ها است که می تواند هم جنبه کشوری و ملی و سراسری داشته باشد که طرح و اجرای آن بر عهده مسئولان و متولیان عرصه فرهنگی و رسانه ای بود و هم می تواند جنبه فردی داشته باشد که مربوط به خود روزه دار است.

آنچه بر عهده مسئولان و متولیان فرهنگی کشور است، ایجاد و رشد برنامه های فرهنگی است که گستره عمومی داشته باشد و با فرهنگ عمومی ارتباط دارد و ایجاد فرصت هایی همانند اعتکاف است، که خاطره ایام رمضان الکریم را زنده می کند.

آنچه بر عهده روزه دار است، فراوان است، اما خلاصه عرض می شود که روزه دار با تمرین و انجام برنامه های سلوکی و اخلاقی و مستحبی که در ایام ماه رمضان انجام می داده است، پس از این ماه مبارک و دوری از گناه هایی ظاهراً کوچک، ولی خطرناک و فراگیری چون دروغ، غیبت و چشم چرانی و…، فرصت های تعالی و رشد اخلاقی خود را به فراتر از ماه رمضان گسترش دهد.

انس داشتن با دعاهای ماه رمضان، روزه داری، یاد فقرا و یاد مرگ و…، نیز می تواند بر پررنگ کردن این ویژگی ها کمک کند و نقطه عطفی برای شروع دوباره باشد. پس می توان با توجه بیشتر به همان دستاوردها، راهی برای رمضانی شدن همه ایام زندگی و حفظ دستاوردهای شهرالله الکریم یافت.۱

نک: آیت الله علی کریمی جهرمی، سیمای رمضان در صحیفه سجادیه، صص ۱۰۵ ـ ۱۲۱.
عید فطر، شروعی دوباره
سلام بر کسانی که تازه از مهمانی خداوند برگشتند، مهمانی ای که سراسر معنویت و عبادت و تسبیح بود. در نتیجه، پایان یافتن آن باعث قبض شده و برای همین خداوند عید فطر را برای تبدیل قبض به بسط قرار داد، تا مهمانانش با خوش حالی از مهمانی اش بروند و دوباره با توانی دو چندان به سلوکشان ادامه دهند.

انسان تنها وجودی است که درخت وجودی اش برای ابد خلق شده است، یعنی هرگز پایان ندارد، شاید زمستان هایی در مسیرش واقع گردند، ولی حتماً بهاری دل انگیز برای دل های بهاری در پیش است.

پس ای عزیز سالک، که قدم در بهار سیر و سلوک الی الله گذاشتی و الحمدلله با کوله باری نورانی، اولین قدم را طی کردی، حال که این قدم را برداشتی، توجه داشته باش که دو راه در پیش داری. یا باید همانند کثیری از مردم در چرخه زندگی روزمره ات، خرج شوی و قدم در ظلمت آباد گذاری و همراه جاهلان و گمراهان و ظالمان شوی! یا آن که همانند قلیلی از مردم اهل شکر۱و اهل نور گردی و قدم در وادی عشق آباد و نور و روشنایی گذاری!

می دانم که الان، که هنوز طراوت نسیم بهاری در وجودت متجلی است و حلاوت و شیرینی همراه ی با اهل الله در مذاقت مانده است، دوست داری که این حلاوت دوام داشته باشد و قدم دوم را نیز برداری؟ هرچند که جنود شیطان سعی خواهند کرد تا این قدم را بر نداری یا اگر برمی داری، قدمگاهت در مذبله باشد.

ای عزیز، نورانیت راه آن قدر زیاد است که با کمی دقت می توانی نور را از ظلمت فرق دهی و ثانیاً مگر می شود، معشوقی عاشقِ زار خویش را در راه وصل تنها گذارد؟ حتماً به یاری اش خواهد پیوست و حتماً همراهانی نیز همراهی اش می کنند تا خاری بر پایش ننشیند، هرچند که عاشق بیچاره سودای کسی دارد که خار مغیلان هم نمی تواند در عزمش خلل وارد کند.

ای عزیز، مقدمات این راه همان است که در مهمانی خدا داشتی و از ذکر خدا و عبادت و قرآن و توسلات به محضر اهل بیت(ع) که یگانه واسطه های فیض وجودند، غافل نشوی که بدون این همراهان، نمی توان قدم های بعدی را در وادی سلوک برداری.۲

۱. اعْمَلُوا آلَ داوُودَ شُکرًا وَ قَلیلٌ مِنْ عِبادِی الشّکورُ. (سوره سباء: ۱۳).

۲. حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه می فرماید: «الحمدلله الذی لعظمه و نوره یبتغی من فی السماوات و الارض الیه الوسیله، و نحن وسیله فی خلقه…» (ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۶، ص ۲۱۱) یعنی آن حضرت فرمودند که: ستایش کنید، خدایی را که به خاطر عظمت و نورش هرکه در آسمان ها و زمین است به سوی او وسیله می جوید، و ما وسیله او در میان آفریدگانش هستیم…. »

یعنی در این بیان شریف، حضرت(س) فرمودند که تنها وسیله ای که باعث قرب الهی می شود، اهل بیت(ع) است.

پیشنهادهای برنامه ای (موضوع: فطریه (نگاهی متفاوت به عید سعید فطر))
محورهای برنامه ای

۱. روزه داران و عید فطر؛

۲. روز اعلام برندگان؛

۳. عید فطر شروعی دوباره؛

۴. عید و حقیقت آن؛

۵. حفظ دستاوردهای رمضان الکریم.

بایدها و نبایدها
۱. با توجه به حقیقت روزه داری از منظر معصومین(ع) و نوع ورود به روز عید می توان برنامه هایی را بر اساس مصاحبه با اندیشمندان و مردم روزه دار، تهیه کرد؛

۲. برنامه هایی مسابقه ای نیز می توان براساس مسائل روزه و روزه داری و عید فطر برای کودکان و نوجوانان، تهیه کرد، تا با پخش آن در روز عید که روز اعلام برندگان است، روزی برای نهادینه کردن باورهای دینی مربوط به عید فطر از دوران کودکی و نوجوانی باشد؛

۳. با توجه به اینکه عید فطر می تواند تولدی دوباره و شروع دوباره ای باشد، می توان با ساخت برنامه های مختلف ترکیبی و گفت وگویی به اهمیت اخلاقی و سلوکی و… آن اشاره کرد؛

۴. یکی از مباحث مربوط به ماه رمضان رهاوردها و دستاوردهای آن است که متأسفانه پس از مدتی کوتاه به فراموشی سپرده شد و انسان از آن حال و هوای ملکوتی و معنوی دور می شود، می توان با استفاده از ساخت فیلم های داستانی، کارتون و پویانمایی و برنامه های ترکیبی، به اهمیت و ارزش این امر اشاره کرد؛

منابع
شیخ صدوق. ۱۴۱۳ه‍. ق. من لا یحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعه المدرسین.

کریمی جهرمی، علی. ۱۳۷۴. سیمای رمضان در صحیفه سجادیه، قم: تشیع.

کلینی، یعقوب. بی تا. الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

محدث قمی، شیخ عباس. ۱۳۸۰. مفاتیح الجنان (جلد ۲). قم: نبوغ.

ملکی تبریزی، میرزا جواد. ۱۳۷۵. المراقبات. ترجمه: ابراهیم محدث بندرویگی. قم: اخلاق.